Bijzondere vondsten in 2011

Klik hier voor alle beschikbare foto’s van 2011.

Klik op de foto’s in de tabel voor een vergroting.

Soort	Plaats/ Km-hok	Gevonden door	Maand/Opmerkingen
Spitslobbige vrouwenmantel (Alchemilla acutiloba)	Meppel 210-522 211-522	Peter Venema	Spitslobbige vrouwenmantel is een zeer zeldzame soort, die voorkomt in het Drents laagveen en Gelders district. In Drenthe zijn vondsten bekend langs de Hunze (zie nieuwsbrief WFD no. 39) en nu dus ook langs de Reest. Vrouwenmantels staan te boek als een moeilijk geslacht. Voor een zekere determinatie is het verstandig materiaal te verzamelen en op te sturen naar het NHN (kan via Edwin Dijkhuis). Het is daarbij wel zaak om van alle bovengrondse delen van de plant wat materiaal te verzamelen. Dus een volledige stengel met bloeiwijze en bladen. Tevens moeten wortelbladen verzameld worden. De bladen van Spitslobbige vrouwenmantel kunnen met name in het voorjaar (nagenoeg) kaal zijn en daarmee sterk lijken op Kale vrouwenmantel, die in ZW-Drenthe nog redelijk veel voorkomt. Voorzichtigheid met het op naam brengen is dus geboden!
Zwenkdravik (Anisantha tectorum)	Annen 245-565	Henny Leijtens	Mei. Zwenkdravik is in Drenthe een zeldzame en onbestendige verschijning. Na 2000 is het slechts zes keer gemeld.
idem	Hoogeveen 229-528	Joop Verburg	Juni. Op het overslagterrein van Otten in Hoogeveen (zie ook Gladde ereprijs).
Ondergedoken moerasscherm (Apium inundatum)	Smilde 227-551	Jelle Aitink	Juni. Ondergedoken moerasscherm is in Drenthe zeer zeldzaam, maar het is de laatste jaren wat vaker gevonden (o.a. door natuurontwikkeling). Bij Smilde is het gevonden in een sloot met kristalhelder water. De watervegetatie bestaat, naast Ondergedoken moerasscherm, uit Drijvende waterweegbree, Drijvend fonteinkruid, Puntkroos en Draadwier, zoals op bijgevoegde foto’s is te zien. Ondergedoken moerasscherm is gevonden tijdens het veldwerk voor de actualisatie van de Drentse flora- en vegetatiegegevens, uitgevoerd door Buro Bakker in opdracht van de provincie Drenthe.
Kruising tussen Stijve zegge en Zwarte zegge (Carex x turfosa)	Broekenweering 229-576	Willem Stouthamer	Voor zover bekend niet eerder gevonden in Drenthe! Materiaal verzameld in nat hooilandperceel (ten noorden van de Zanddijk en grenzend aan de Nieuwe Sloot) in de Broekenweering (Eelder- en Peizermaden). Materiaal in 2011 opgekweekt en op naam gebracht door Bart Hendrikx. Kenmerken vers materiaal: 2 stempels, min of meer polvormend en huidmondjes aan beide zijden van het blad.
Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum)	Hoogeveen 230-527	Joop Verburg	Juni. Fraai duizendguldenkruid is in Drenthe zeldzaam. Bestendig komt het alleen voor rondom Havelte. Op de groeiplaats in Hoogeveen groeiden bij een verlaten pand hele rijen Fraai duizendguldenkruid tussen de tegels (samen met Gnaphalium luteoalbum).
Draadgentiaan (Cicendia filiformis)	Holmers 238-546	FLORON/WFD- inventarisatiekamp	Augustus. Tijdens een avondexcursie in boswachterij Grolloo is Draadgentiaan aangetroffen. Het is de tweede recente vindplaats van deze als bedreigd op de rodelijst staande soort in Drenthe. In Drenthe is de soort na tientallen jaren van afwezigheid verder alleen bekend van het Eexterveld, waar zij een aantal jaren geleden voor het eerst werd aangetroffen en nog steeds aanwezig is. De plek waar Draadgentiaan nu is ontdekt maakt deel uit van het natuurontwikkelingsproject Holmers-Halkenbroek. Dit gebied is een van de brongebieden van de Drentse Aa. Tien jaar geleden is hier de waterhuishouding hersteld en is de landbouwgrond afgegraven tot op de beekleem. In het gebied is ook Dwergvlas aangetroffen.
Riempjes (Corrigiola litoralis)	Holtveenslenk (Dwingelderveld) 226-535	Maarten Perdeck	Augustus. In het natuurontwikkelingsgebied Holtveenslenk, waar in 1994 de bouwvoor is afgegraven, is een grote groeiplaats (ruim 1000 planten) gevonden van Riempjes. Het groeit hier samen met het eveneens zeldzame Dwergvlas. Riempjes staat als bedreigd op de Rode lijst en is in Drenthe een erg zeldzame verschijning. Op de Dwingeloosche heide komt zij van oudsher (nog?) voor in een ’s winters onder water staande laagte.
Doornappel (Datura stramonium)	Bareveld/De Hilte 251-563	Ben Hoentjen	September. Doornappel heeft als warmteminnende soort de wind mee. In Drenthe is Doornappel zeldzaam; vooral in de omgeving van steden en dorpen duikt het steeds vaker op. Plekken, waar in de grond gerommeld wordt, zijn favoriet. Ook groeit Doornappel in akkers, zoals op deze groeiplaats bij Bareveld.
Brede x Smalle stekelvaren (Dryopteris x deweveri)	Dwingelderveld – Holtveen 226-536	Maarten Perdeck	Op een bult met grond afkomstig van voormalige bouwvoor die in kader van natuurontwikkeling op ruggen is gezet, groeien sinds enkele jaren een paar planten van een onbekende varen. Aanvankelijk is nog gedacht aan Tere stekelvaren (Dryopteris expansa), maar door Piet Bremer zijn de planten nu gedetermineerd als Dryopteris x deweveri.
Glaskroos (Elatine hexandra cf.)	Veenmeer 239-567	Michiel van der Waaij en John Bruinsm	Februari. Glaskroossoorten zijn zeldzame kleine, veelal kortlevende, planten die gebonden zijn aan periodiek droogvallende plaatsen. In het Veenmeer groeide Glaskroos als overwinterende bodembedekker op 3 tot 4 meter onder water. De planten staan hier volgens Michiel al zeker 8 à 10 jaar. Op soort benoemen kan alleen met bloemen of vruchten en die waren zo vroeg in het jaar nog niet aanwezig. Er zijn in West-Europa drie soorten en voorlopig gaan we ervan uit dat het om de algemeenste gaat: Gesteeld glaskroos (Elatine hexandra). Gesteeld glaskroos komt vooral in het pleistocene deel van Nederland voor en breidt zich recent uit. In het noorden is het echter nog een zeldzaamheid. Dit is de derde melding in Drenthe en na 1952 is hij nog maar op één andere plek gezien: eveneens een zandwinplas bij Zuidlaren. Deze zandwinplas ligt een kleine kilometer noordelijk van het Veenmeer. Hier is het na 1995 niet meer waargenomen.
idem	idem	Harry Holsteijn	Augustus. Bij een nieuw bezoek aan de groeiplaats van Glaskroos in het Veenmeer zijn nieuwe onderwaterfoto’s gemaakt. Uit deze foto’s blijkt duidelijk de aanwezigheid van gesteelde (kleistogame) bloemen. Daarmee is bevestigd dat het inderdaad gaat om Gesteeld glaskroos.
Vlottende bies (Eleogiton fluitans)	Roden 223-573	Lubbert Dijk	Juni. n twee gegraven plasjes langs de insteekweg bij Roden staat Vlottende bies, samen met andere leuke soorten als Pilvaren, Borstelbies, Duizendknoopfonteinkruid en Grote boterbloem. Vlottende bies is in Drenthe zeldzaam.
Moeraswespenorchis (Epipactis palustris)	Zuidlaren (PB-hoeve) 242-568	Harold Steendam	Juni. Enkele honderden planten Moeraswespenorchis (het merendeel niet bloeiend) tussen Kruipwilg (door maaien laagblijvend) op de half-verharde parkeerplaats achter de PB-hoeve. Hier samen met o.a. Rietorchis en Stijve ogentroost. Moeraswespenorchis is zeer zeldzaam in Drenthe. Naar verwachting is de groeiplaats op de parkeerplaats momenteel de grootste in Drenthe.
Gebogen driehoeksvaren (Gymnocarpium dryopteris)	Boswachterij Hooghalen 236-547	Edwin Dijkhuis	Mei. Nieuwe groeiplaats (circa 2 m2) in een berm vlak langs een zandpad in de boswachterij. Gebogen driehoeksvaren is zeldzaam in Drenthe.
Muizenoor x Weidehavikskruid (Hieracium x flaggelare)	Nietap 222-574	Lubbert Dijk
idem	Elp 239-544	FLORON/WFD- inventarisatiekamp	Juni, Augustus. Voor zover bekend de 2e en 3e melding voor Drenthe van deze kruising tussen Muizenoor en Weidehavikskruid.
Dennenwolfsklauw (Huperzia selago)	Havelterberg 211-534	Kees van Eerde	April. Bij maaiwerkzaamheden op de Havelterberg (omgeving Hunehuis) door SBB werd in de machine een takje van een wolfsklauw gevonden. De afwezigheid van tandjes op de bladrand sloot Stekende wolfsklauw uit; de afwezigheid van een haarpunt aan de bladtop betekende dat het ook geen Grote wolfsklauw kon zijn. Het moet dus gaan om Dennenwolfsklauw. Deze zeer zeldzame soort is voor zover bekend niet eerder op de Havelterberg gevonden.
Paarse schubwortel (Lathraea clandestina)	Havelte 211-535	Albert Delfsma	Al enkele jaren groeit er bij Havelte Paarse schubwortel. De herkomst is onduidelijk, het meest waarschijnlijk is verwildering vanuit een tuin. De groeiplaats betreft echter een ogenschijnlijk natuurlijke plek, ver van de bebouwing.
Knopkroos (Lemna turionifera)	Veenkolonien rondom Smilde Uurhok 12-52	Edwin Dijkhuis	Juni. In nagenoeg alle onderzochte meetnethokken in dit uurhok komt in de veenwijken Knopkroos voor. Knopkroos is voor het eerst in 2007 in Drenthe waargenomen. Waarschijnlijk is het in Drenthe al vrij algemeen, maar wordt het niet herkend. Kenmerkend zijn de vaak purperkleurige boven- en onderzijde (met name rondom de wortelaanhechting) van de schijfjes. Voor wie de verschillende kroossoorten eens goed wil leren kennen, kan in de omgeving van Smilde zijn hart ophalen. Klein kroos, Bultkroos, Puntkroos, Veelwortelig kroos zijn er zeer algemeen. Wortelloos kroos en Knopkroos zijn vrij algemeen. Alleen Dwergkroos lijkt opvallend genoeg wat minder aanwezig.
Vergeten kruidkers (Lepedium neglectum)	Zuidlaren (PB-hoeve) 242-568	Edwin Dijkhuis	Juni. Nieuw voor Drenthe! Vergeten kruidkers is een sterk op Steenkruidkers gelijkende soort, maar dan zonder de onaangename geur (zie voor overige kenmerken Heukels, in Rothmaler staan goede plaatjes). De half-verharde parkeerplaats achter de PB-hoeve heeft de afgelopen jaren al verschillende leuke vondsten opgeleverd (zie ook andere bijzondere vondsten).
Oeverkruid (Litorella uniflora)	Drents-Friese Wold 219-546 219-545	Joop Verburg, Alida Taylor en Maarten van Gelder	September. In een (naamloos?) ven in het Drents-Friese Wold is een zeer grote groeiplaats van Oeverkruid gevonden. Op het moment dat de foto’s zijn gemaakt stond Litorella op het droge. Toen Alida en Maarten er op aanwijzing van Joop zijn gaan kijken, stond alles onder water. “Het leek net of de bodem bezaaid was met dennennaalden, maar er stond geen enkele den in de buurt.”
Witte veldbies (Luzula luzuloides)	Dinckninge 214-520	Peter Venema	April. Op het landgoed Dickninge bij De Wijk heeft Peter Venema Witte veldbies teruggevonden. Hier voor het laatst in de beginjaren tachtig van de vorige eeuw waargenomen. De groeiplaats wordt beschouwd als stinzenmilieu, al bevindt de stinzenflora van Dinckninge zich in een ander deel van het bos en staan er in de omgeving van de Witte veldbies geen stinzenplanten.
Grote wolfsklauw (Lycopodium clavatum)	Exloërkijl 258-546	Frank Lippe	Augustus. Tussen Tweede Exloërmond en Valthermond ligt het in de jaren zeventig, rond een zandafgravingsplas, aangelegde bosgebied Exloërkijl. In dit gebied is onder berken- eikenstruweel een grote groeiplaats (circa 12 m2) van Grote wolfsklauw gevonden.
Muursla (Mycelis muralis)	Hoogeveen 230-527	Joop Verburg	Juni. Muursla is in Drenthe zeldzaam. Muursla is in Drenthe een karakteristieke plant van bossen en andere schaduwrijke plekken op vochtige, matig voedselrijke (leem)grond. Ook staat het wel binnen de bebouwde kom op vochtige plaatsten. Meldingen, die betrekking hebben op een meer stedelijk biotoop, zijn in Drenthe tot nu toe echter zeldzaam; dit betreft de derde ‘stadse’ melding.
Teer vederkruid (Myriophyllum alterniflorum)	Veenmeer 239-567	Michiel van der Waaij en John Bruinsma	Februari. Teer vederkruid staat als bedreigd op de Rode lijst. In Drenthe is het altijd al schaars geweest. De meeste groeiplaatsen lagen zowel vóór als na 1950 in de kop van Drenthe. De vondst in het Veenmeer past binnen dit historische verspreidingspatroon. Teer vederkruid is sinds de jaren vijftig in Drenthe sterk afgenomen. Eind jaren zeventig resteerden in de kop van Drenthe nog vier groeiplaatsen. Zo kwam het onder andere voor in drie aaneengesloten km-hokken in de benedenloop van de Drentsche Aa, slechts enkele kilometers ten noorden van het Veenmeer. Het duurde vervolgens tot 2009 voordat Teer vederkruid opnieuw in deze omgeving werd gevonden. Ook hier ging het om een voormalige zandwinplas, de Sassenhein Zuidplas bij Haren, die nu gebruikt wordt als visplas.
Stippelvaren (Oreopteris limbosperma)	Vledderveld 208-541	WFD-excursie	Juli, augustus. Opnieuw nieuwe groeiplaatsen van Stippelvaren. Het betreft inmiddels de 22e melding sinds 2000. Stippelvaren lijkt bezig met een gestage opmars in Drenthe. Vooral gevonden in vochtige bossen op leem.
idem	Boswachterij Hooghalen 236-549	FLORON/WFD- inventarisatiekamp	Augustus. Opnieuw nieuwe groeiplaatsen van Stippelvaren. Het betreft inmiddels de 23e melding sinds 2000. Stippelvaren lijkt bezig met een gestage opmars in Drenthe. Vooral gevonden in vochtige bossen op leem.
idem	Boswacherij Grolloo 240-546 240-548	FLORON/WFD- inventarisatiekamp	Augustus. Opnieuw nieuwe groeiplaatsen van Stippelvaren. Het betreft inmiddels de 24e en 25e melding sinds 2000. Stippelvaren lijkt bezig met een gestage opmars in Drenthe. Vooral gevonden in vochtige bossen op leem.
idem	Boswachterij Schoonloo 241-543	FLORON/WFD- inventarisatiekamp	Augustus. Opnieuw nieuwe groeiplaatsen van Stippelvaren. Het betreft inmiddels de 26e melding sinds 2000. Stippelvaren lijkt bezig met een gestage opmars in Drenthe. Vooral gevonden in vochtige bossen op leem.
Getande weegbree (Plantago major subsp. intermedia)	Meppel 210-522	Peter Venema	April. Van ‘Grote weegbree’ zijn twee ondersoorten. De bij iedereen bekende Grote weegbree en de veel minder bekende Getande weegbree. Deze onderscheidt zich van de Grote weegbree door de gegolfde en getande bladrand (vooral aan de voet), over het algemeen minder nerven (hierin zit overigens veel overlap) en het feit dat de top van de doosvrucht door de kelkslippen wordt bedekt (tegenover niet of nauwelijks bedekt bij Grote weegbree). In de flora staan duidelijke plaatjes. Bij deze een oproep om eens goed naar Grote weegbree te kijken, zeker in het stedelijke gebied! Peter Venema heeft Getande weegbree inmiddels in meerdere km-hokken rondom Meppel gevonden.
Langstengelig fonteinkruid (Potamogeton praelongus)	Groote diep (Roderesch)	Henk Jansen	Mei. De vondsten zijn gedaan tijdens de provinciale vegetatiekartering. Langstengelig fonteinkruid is aangetroffen in een zijsloot van de Schipsloot bij Roderwolde en het Groote diep en een paralelleiding daarvan bij Roderesch. Na vondsten in o.a. het (omgelegde) Eelderdiep en Peizerdiep (zie nieuwsbrief 2007) en een voormalige zandwinplas bij Glimmen (2008) is het nu dus ook gevonden in de omgeving van Roden.
idem	Roderwolde 227-576	Lubbert Dijk	Juli. De vondsten zijn gedaan tijdens de provinciale vegetatiekartering. Langstengelig fonteinkruid is aangetroffen in een zijsloot van de Schipsloot bij Roderwolde en het Groote diep en een paralelleiding daarvan bij Roderesch. Na vondsten in o.a. het (Omgelegde) Eelderdiep en Peizerdiep (zie nieuwsbrief 2007) en een voormalige zandwinplas bij Glimmen (2008) is het nu dus ook gevonden in de omgeving van Roden.
Rond wintergroen (Pyrola rotundifolia)	Terhorsterzand 229-539	Kees van Eerde	Rond wintergroen is algemeen in de duinen. Daarbuiten is het zeer zeldzaam. In Drenthe komt het slechts op een paar plaatsen voor, waarbij het erop lijkt dat de groeiplaatsen niet lang standhouden. In 2011 inmiddels opgedoken op drie nieuwe plekken. Hier gaat het om een groeiplaats langs een fietspad.
idem	Zuidlaardermeer, Zuidoevers 243-570	PWG IVN-Zuidlaren	Rond wintergroen is algemeen in de duinen. Daarbuiten is het zeer zeldzaam. In Drenthe komt het slechts op een paar plaatsen voor, waarbij het erop lijkt dat de groeiplaatsen niet lang standhouden. In 2011 inmiddels opgedoken op drie nieuwe plekken. Hier is het opgedoken na natuurontwikkeling.
idem	De Holmers 238-546	Essink	Rond wintergroen is algemeen in de duinen. Daarbuiten is het zeer zeldzaam. In Drenthe komt het slechts op een paar plaatsen voor, waarbij het erop lijkt dat de groeiplaatsen niet lang standhouden. In 2011 inmiddels opgedoken op drie nieuwe plekken. Hier is het opgedoken na natuurontwikkeling.
Beklierde nachtschade (Solanum nigrum schultesii)	Zuidlaren (PB-hoeve) 242-568	Edwin Dijkhuis	Juni. 4e Melding van Beklierde nachtschade, een ondersoort van Zwarte nachtschade, die zich vooral ophoudt in het stedelijk gebied. Beklierde nachtschade maakt door de afstaande beharing op de stengel vaak een ‘grijze’ indruk. Zwarte nachtschade heeft alleen aanliggende beharing op de stengel.
idem	Emmen 256-534	Edwin Dijkhuis	Juli. 5e Melding van Beklierde nachtschade, een ondersoort van Zwarte nachtschade die zich vooral ophoudt in het stedelijk gebied. Beklierde nachtschade maakt door de afstaande beharing op de stengel vaak een ‘grijze’ indruk. Zwarte nachtschade heeft alleen aanliggende beharing op de stengel.
idem	Meppel 209-523	Joop Verburg	Juli. 6e Melding van Beklierde nachtschade, een ondersoort van Zwarte nachtschade die zich vooral ophoudt in het stedelijk gebied. Beklierde nachtschade maakt door de afstaande beharing op de stengel vaak een ‘grijze’ indruk. Zwarte nachtschade heeft alleen aanliggende beharing op de stengel.
idem	Valthermond 260-544	Edwin Dijkhuis	September. 7e Melding van Beklierde nachtschade, een ondersoort van Zwarte nachtschade die zich vooral ophoudt in het stedelijk gebied. Beklierde nachtschade maakt door de afstaande beharing op de stengel vaak een ‘grijze’ indruk. Zwarte nachtschade heeft alleen aanliggende beharing op de stengel.
Moerasmelkdistel (Sonchus palustris)	Zuidoevers Zuidlaardermeer 243-570	PWG IVN- Zuidlaren	Mei. Het natuurontwikkelingsgebied Zuidoevers van HDl blijft verrassingen opleveren. Langs de oever van het Zuidlaardermeer stonden enkele rozetten Moerasmelkdistel. Moerasmelkdistel is zeldzaam in Drenthe. In 2008 is Moerasmelkdistel bloeiend waargenomen in het aangrenzende (noordelijke) km-hok.
Gladde ereprijs (Veronica polita)	Hoogeveen 229-528	Joop Verburg	Juni. Niet eerder gevonden in Drenthe! Op het overslagterrein van Otten in Hoogeveen staat Gladde ereprijs, samen met andere Drentse zeldzaamheden als Zwenkdravik en Zandmuur. Op de detailfoto’s zijn de onderscheidende kenmerken fraai te zien: bolronde vruchten, brede overlappende kelkslippen, relatief lange stijl en de sterk ingesneden bladen.
Zittende zannichellia (Zannichellia palustris palustris)	Midlaren 241-569	PWG IVN- Zuidlaren	Juli. Tijdens een inventarisatie van een particulier natuurontwikkelingsterrein bij Midlaren is Zittende zannichellia opgedoken uit een van de gegraven lagunes. Zittende zannichellia komt met name voor in het kustgebied en is gebonden aan zeer hard en voedselrijk water en is in Drenthe zeer zeldzaam. Het komt alleen voor in de kop van Drenthe, op de overgang van het Pleistoceen naar het Holoceen. De vondst bij Midlaren sluit naadloos aan bij de meldingen die in het verleden zijn gedaan langs de ZO-kant van het Zuidlaardermeer (omgeving De Groeve). In 2010 is het tijdens een PKN-excursie ook aangetroffen in het natuurontwikkelingsgebied Zuidoevers.